Çocuğa Sağlıklı Sınırlar Koyma Yöntemleri
Çocuk gelişimi çocuğun yaş ve gelişimsel özelliklerine uygun şekilde hareket edilmesinin gerekliliğini gösterir. Motor becerilerinin gelişmesiyle beraber çocuk hareketlenmeye başlar. Ebeveynlerine olan bağımlılığın sona erdiğini düşünen çocuk, çevresini keşfetmeye başlar.
İsteklerinin anında gerçekleşmesini istemesi ve duygularını yeterince ifade edememesi çocuğun öfke atakları geçirmesine neden olabilir. Bu süreçten itibaren çocuğa sağlıklı bir şekilde sınır koymak oldukça önemlidir. Çocuğa sağlıklı sınırlar koymak, hem çocuğun güvenliğini hem de ebeveynin konforunu koruyan son derece hassas bir aşamadır.
Çocuğa Sınır Koymanın Önemi
Çocuk eğitiminin en önemli aşamalarından biri olan sağlıklı sınırların belirlenmesi, çocuğun güvende hissetmesine olanak tanır. Sınırların olmaması, çocuk için son derece korkutucu ve kaygı uyandırıcıdır. Huzurlu ve stresten uzak bir büyüme evresi için belirli sınırlara ihtiyaç duyulur. Bu sınırlar hem çocuğun hem de ebeveynin konforunu sağlar.
Pedagojik olarak da önemli olduğu düşünülen sınır koyma konusu, yalnızca çocuğun hislerini değil, aynı zamanda hayatını da korumaya yöneliktir. Sınırların konulması, evdeki otorite figürünün öne çıkmasını sağlayarak çocuğun yetişkinliğe kadar evin kurallarına uymasına olanak tanır.
Sınırları bilen ve uyum sağlayabilen çocuklar, belirlenen sınırlar çerçevesinde gelişmeye devam eder. Güvenli ve konforlu bir şekilde büyüyen çocuk öz güvenli bir bireye dönüşür.
Çocuğun kural ve sınırları öğrenmesi, ebeveyni ile ortaya çıkabilen çatışmaları da önler. Ancak sınır koyma süreci son derece hassastır. Çocuklar birey olduklarını kanıtlamak için sınırları ihlal edebilir veya inatlaşabilirler.
Bu aşamaya gelindiğinde ebeveynin tutum ve davranışlarına dikkat etmesi gerekir. Cezalandırıcı bir tutumun sergilenmesi çocuğun adaptasyonunu engeller. Sınırların küçük adımlarla konulması, sınırın nedenlerinin açıklanması ve gerekli durumlarda çocuğun anlayacağı açıklamalar yapılması önemlidir.
Çocuğa Sağlıklı Sınır Koyma Yöntemleri
Çocuğun yardımsız şekilde ayakta durmaya, yürümeye ve motor becerilerini kullanmaya başladığı dönemde 2 yaş sendromu görülmeye başlar. Bu sendrom 2 yaşından 4 yaşına kadar sürebilir. Ancak kişiden kişiye değişiklik gösterebilir.
İki yaş sendromu çocuğun ebeveynle çatışmaya başladığı bir süreçtir. Buna karşın sınırların konulmaya başlanması için ideal bir dönemdir. İnatlaşma ve karşı çıkma gibi davranışların görüldüğü süreçte, ebeveynin istikrarlı duruşu çocuğun sınırları öğrenerek uyum sağlamasına yardımcı olur.
Zorlu geçebilen bu süreçte ebeveynin çocukla sağlıklı bir iletişim kurması, çocuğun güvende hissetmesine olanak tanır. Sınırların doğru amaçlara hizmet etmesi, çocuğun kabullenmesini kolaylaştırır.
Çocuk için güvenli bir alan oluşturulmasına yardım eden sınırlar, aşırıya kaçmadan belirlenmelidir. Amaç, özgürlüğün kısıtlanması değil, risksiz bir ortamda özgürce hareket edilmesinin sağlanmasıdır.
Kuralların anlatıldığı esnada tercih edilen kelimeler çocuğun yönlendirilmesini kolaylaştırabilir. Olumlu kelimelerden oluşan cümleler kullanılarak çocuğun yasak olan davranışlarda bulunması önlenebilir.
Ebeveynlerin istikrarı ve belirlenen sınırların tutarlı olması da son derece önemlidir. Çocuğun kural ihlali yapması durumunda ebeveynlerin aynı tutumu sergilemesi ve kızmak veya cezalandırmak yerine çocuğu pozitif şekilde uyarması tavsiye edilir.
Belirlenen kurallar her daim geçerli değilse veya sınırlar gevşetilebiliyorsa çocuğun kafası karışabilir. Kafa karışıklığı uyumu zorlaştırarak agresyona sebep olabilir. Bu nedenle belirlediğiniz sınırların her zaman geçerliliğini korumasını sağlamanız tavsiye edilir.
Sınırların açık ve net olması, çocuğun anlayıp uygulamasına yardımcı olur. Sınırların ve sınır konulmasının nedenlerinin çocuğun yaş grubuna uygun şekilde anlatılması gerekir.
Çocuğun sınırların belirlenmesi sürecine dahil edilmesi etkili bir yöntemdir. Kuralların açıklanmasından sonra çocuğun konuya dair duygu ve düşünceleri dinlenmelidir. Gerekli durumlarda çocuğun fikirlerinin de konuya dahil edilmesi gerekir.
Sınırlar ve nedenleri arasındaki bağlantıları çocuğun kurmasına izin vererek uyum sağlamasını kolaylaştırabilirsiniz.
Kuralların çocuğun gelişim sürecine uygun şekilde oluşturulması ve zaman içerisinde çocuğun yaşamına uygun şekilde yeniden düzenlenmesi gerekebilir.
Sınırlar yalnızca ebeveynlerin değil, aynı zamanda çocukların konforu da gözetilerek belirlenmelidir. Çocuğun istek ve ihtiyaçlarının göz ardı edilmeden kurallar konulması oldukça önemlidir. Aksi takdirde çocuğun öz güveni yeterince gelişmez ve içine kapanmaya başlar.
Kısa, açık ve net cümlelerle sınırlar çocuğa açıklanmalıdır. Uzun ve karmaşık cümleler kurulması, çocuğun konudan uzaklaşmasına sebep olur. Çocuğa belirli kurallar konulurken yasağa odaklanılmamalıdır. Kurallar açıklanırken alternatif seçeneklerden de bahsedilmesi ve bunun gerektikçe tekrarlanması etkilidir.
Çocuğun Sınırları Aşması
Çocuğunuz, belirlediğiniz sınırları aşabilir. Bu durum çocuğun yaş ve gelişim sürecine bağlı olabilir. 2 yaş itibariyle tamamen benmerkezci bir tutum sergileyen çocuklar, kurallara karşı agresif tepkiler verebilirler.
Kendi isteklerine odaklanan ve isteklerinin gerçekleştirilmesi için zaman zaman saldırganlaşabilen çocukların kurallara uyması zorlaşır. Çocuklarla doğru iletişim kurmak bu tarz durumlarda oldukça önemlidir.
Çocuk, kurallarla ilk tanıştığında sınırları ne kadar aşabileceğine dair ebeveynlerini test eder. Ebeveynlerin istikrarını kaybetmesi, çocuğun sınırları aşmasına sebep olur. Kuralları beraber koyarak çocuğun uyumu kolaylaştırılsa da bazen çocuk, kendi belirlediği kurallarla ilgili de sorun çıkarabilir.
Bu durumda çocuğun gelişim sürecine bağlı davranışları ve ihtiyaçları gözlemlenerek kurallarda değişiklikler yapılabilir.
Sınır aşımı görüldüğünde çocuk ile aynı mesafede durulup göz teması kurulmalı ve sakin bir ses tonu ile olumlu cümleler kurularak çocuğa sınırlar hatırlatılmalıdır.
Ses yükseltmek, öfkelenmek, olumsuz tepkiler vermek ve cezalandırmak çocuğun sınırlara uymasını zorlaştırır. Bunun yanı sıra kendine ve ebeveyne olan güveni sarsılan çocuğun benlik oluşumu sekteye uğrayabilir.
Gerekli tekrarlardan sonra çocuğun belirlenen kurallara uymaması durumunda, davranışının sonucu gösterilmelidir. Fakat davranışın sonucu kesinlikle cezalandırma değildir. Belirlenen saatten geç bir saatte uyuyan çocuğun, uykusunu alamadığı için sabah uyanmakta güçlük çekmesi bir sonuçtur. Bu sonuç, sakin bir şekilde vurgulanmalıdır.
Cezalandırma yöntemleri çocuğun sınırlara uymasını sağlamamakla beraber davranışa yönelten değil, ebeveynin tepkisini içeren bir durumdur. Cezalandırma yöntemleri, çocuğun ebeveynleriyle ilişkisini zayıflatır.
Kuralları hatırlamakta problem yaşayan çocuklar için resimli tablolar oluşturularak çocuğun görebileceği bir yere asılmalıdır. Görsel açıdan beslenen çocuk, kuralları kısa süre içerisinde öğrenir.
Sınır Koyarken Dikkat Edilmesi Gerekenler
Çocuk gelişim sürecinin önemli bir parçası olan sınır koyma ve kural belirleme aşamasında ebeveyn ve öğretmenlerin dikkat etmesi gereken bazı unsurlar bulunur.
Çocuğa sınır koymadan önce belirlediğiniz konuların gerekliliğinden emin olmalısınız. Her şeyi hissedebilen çocuklar, ebeveynin kararsızlığını da hissedebilir.
Çocuğun yaşına ve anlama yetisine uygun sınırlar belirleyerek açık, net ve kısa cümlelerle açıklanmalıdır. Açıklama esnasında uzun ve çocuğun anlayamayacağı cümlelerden kaçınılmalıdır.
Kurallar açıklanırken neden sonuç ilişkisi de anlatılmalıdır. Çocuğun kurala dair sorduğu bütün sorular detaylı ve anlaşılır bir şekilde açıklanmalıdır. Çocuklar emin olmadıkları davranışlarda bulunmayı reddederler. Kurallara uyulmadığı takdirde ne gibi sonuçları olacağı belirtilmelidir.
Çocuk ile inatlaşmak, sınırların oluşturulmasına katkı sağlamaz. İnatlaşmayı kişisel bir güç savaşı olarak gören çocuk, kuralları tamamen yok sayabilir.
Çocuğu, kurallara uyması için tehdit etmek veya ödüllendirmek çocuğun olağan şekilde uyum sağlamasını engeller.
Çocuğunuzun belirlediğiniz kural ve sınırlara uyarak sorunsuz ve güvenli bir şekilde büyümesini sağlamak için doğru ve açık bir iletişim kurmanız gerekir.
DoerKids, çocuğunuza sağlıklı sınırlar koyma aşamanızı kolaylaştıran pek çok eğitici oyuncak seçeneği ile dikkatleri üzerine çeker. Birçok oyun ve oyuncaktan oluşan geniş yelpazesi sayesinde kuralların öğretilmesi kolaylaşır.